Μέλος του ομίλου: Ενωμένα Φαρμακεία Κύπρου

kedifap-logo

ΜΕΝΟΥ

Όλοι γνωρίζουμε ότι η μεγαλύτερη και η δυσκολότερη κατάκτηση του ανθρώπου είναι ο «λόγος». Η εμφάνιση και η εξέλιξή του, αρχίζει στην βρεφική ηλικία και στα πρώτα παιδικά χρόνια μπαίνουν οι βάσεις για τη σωστή ανάπτυξη, η οποία συνεχίζεται και τελειοποιείται με την κατάκτηση του γραπτού λόγου. Ο άνθρωπος είναι γενετικά προικοδοτημένος να μάθει να μιλά, να μάθει τους κανόνες ομιλίας.  Με άλλα λόγια, διαθέτει τον “μηχανισμό” εκείνο, που μέσα από μια φυσιολογική διαδικασία κοινωνικών αλληλεπιδράσεων, θα του επιτρέψει κάποια στιγμή όχι μόνο να συλλάβει το περιεχόμενο της ομιλίας των άλλων αλλά και να την αναπαραγάγει.

ΛΟΓΟΣ:

Είναι ο «μηχανισμός» με τον οποίο η ομιλία γίνεται ακουστή στους άλλους. Βασίζεται στη σωστή λειτουργία και απόλυτα συντονισμένη συνεργασία των συστημάτων της αναπνοής, της φώνησης, της αντήχησης και της άρθρωσης.

ΟΜΙΛΙΑ:

Ένα πολύπλοκο σύστημα κοινά αποδεκτών προφορικών συμβόλων και κανόνες για το συνδυασμό αυτών των συμβόλων σε εννοιολογικά συμπλέγματα. Ο όρος “ομιλία” χρησιμοποιείται κυρίως όταν αναφερόμαστε στο προφορικό-λεκτικό ανθρώπινο σύστημα επικοινωνίας.

Ποια στάδια διέρχεται η ανάπτυξη και κατάκτηση της ομιλίας;

Στην αρχή, το βρέφος βγάζει άναρθρες φωνές, που έχουνε στόχο κυρίως να εκφράσουν τη φυσιολογική δυσφορία του π.χ., τη πείνα. Το κλάμα, τα γουργουρίσματα, τα ψελλίσματα, οι πρώτες φωνούλες, είναι οι πρώτες γλωσσικές εκφράσεις του παιδιού και συνήθως αντικατοπτρίζουν τη φυσική του κατάσταση. Γύρω στους 8 μήνες, οι άναρθρες φωνές του μωρού παρουσιάζουν μια ξαφνική και γρήγορη αλλαγή. Σταδιακά συντίθενται τα σημάδια μιας επικοινωνίας μεταξύ του παιδιού και του περιβάλλοντός του και γύρω στους 12 μήνες έχουμε τις πρώτες λέξεις.
Σ’ αυτή την περίοδο το παιδί  χρησιμοποιεί μια λέξη, της οποίας  η ερμηνεία εξαρτάται από το περιεχόμενο των κινήσεων, της μίμησης ή των συνθηκών. Έτσι «τουτού» σημαίνει «αυτοκίνητο». Πρέπει, βέβαια, να σημειώσουμε ότι πάντα προηγείται η παθητική αντίληψη του λόγου, δηλαδή ο εσωτερικός λόγος, από την ενεργητική έκφραση. Είναι, δηλαδή, σαφές, ότι, προτού το βρέφος αρθρώσει τις πρώτες του λεξούλες, είναι ήδη ικανό να κατανοήσει αρκετά.
Από τους 18 μήνες μέχρι τα δεύτερα γενέθλια του παιδιού εμφανίζονται οι πρώτες φράσεις, οι πρώτοι συνδυασμοί δυο λέξεων, καθώς και η άρνηση (π.χ. «όχι νάνι», «όχι μαμ»), που εισάγουν το παιδί στους πρώτους  αντιληπτικούς χειρισμούς. Τώρα  ο ρόλος της οικογένειας  είναι σημαντικός, αφού, όταν απουσιάζουν τα γλωσσικά ερεθίσματα, παρατηρείται φτωχό λεξιλόγιο ή καθυστέρηση στην εκμάθηση του προφορικού λόγου. Το παιδί μιμείται και επαναλαμβάνει με τον τρόπο του το προφορικό μοντέλο του ενηλίκου. Έτσι, μαθαίνει σταδιακά καινούργιες λέξεις και νέες δομές που, στη συνέχεια, επενδύονται στην καθημερινή λεκτική του δραστηριότητα.
Μετά τα τρία χρόνια σχηματίζει προτάσεις με τρεις, τέσσερις ή περισσότερες λέξεις, χρησιμοποιεί πληθυντικό αριθμό, πτώσεις, χρόνους ρημάτων κ.λπ. Το παιδί πλέον το κατανοούν όχι μόνο οι γονείς του, αλλά και το εξω-οικογενειακό του  περιβάλλον.
Η περίοδος από τα 3 μέχρι τα 6 χρόνια είναι ταχείας γλωσσικής εξέλιξης, τόσο στον τομέα της κατανόησης όσο και στον τομέα της έκφρασης. Μέχρι τα 5 χρόνια, το παιδί μπορεί να διηγηθεί πρόσφατα γεγονότα, χρησιμοποιεί προτάσεις μεγάλες και σωστές και ονομάζει τα βασικά χρώματα. Οι μόνοι φθόγγοι που μπορεί να μην προφέρει για λίγο καιρό ακόμη σωστά  είναι το ρ, το δ, το σ, και το θ, ενώ και αυτοί πρέπει να έχουν αποκατασταθεί μέχρι να πάει το παιδί στο σχολείο. Πολύ συχνά παρατηρούνται κάποιοι μηχανισμοί διευκόλυνσης, όπως παραλείψεις, αντικαταστάσεις, αντιμεταθέσεις, που όμως το παιδί εγκαταλείπει  γρήγορα καθώς το φωνολογικό του σύστημα εξελίσσεται. Έτσι θεωρείται φυσιολογικό ένα τρίχρονο παιδί να λέει «παπέλο» αντί για «καπέλο» ή «νελό» αντί για «νερό» στην προσπάθεια του να επικοινωνήσει λεκτικά μαζί μας. Όταν αυτό όμως συμβαίνει με ένα εξάχρονο παιδί, πρέπει να ανησυχούμε.
Είναι γεγονός ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και γι’ αυτό μπορεί να υπάρξει κάποια διακύμανση σχετικά με το χρόνο που κατακτά κάποια δεξιότητα, ωστόσο ο μέσος όρος σημαίνει κάτι και ειδικά αν έχει περάσει εξάμηνο και το παιδί δεν παρουσιάζει πρόοδο, τότε θα πρέπει να υπάρξει προβληματισμός.

Στάδια φυσιολογικής εξελικτικής ανάπτυξης του λόγου

Έως 2 χρονών:

  • Το λεξιλόγιό του διαθέτει 20-50 λέξεις.
  • Υπακούει σε απλές εντολές.
  • Χρησιμοποιεί δύο λέξεις για να σχηματίσει φράσεις.
  • Χρησιμοποιεί συμβολικά διάφορα παιχνίδια (π.χ τάϊσμα μωρού κ.α).

Έως 3 χρονών:

  • Απαντάει σε ερωτήσεις.
  • Κάνει απλές προτάσεις.
  • Μπορεί να παρακολουθήσει ένα διάλογο.
  • Του αρέσουν τα παραμύθια και τα παρακολουθεί με ευκολία.
  • Κάνει ερωτήσεις.

Έως 4 χρονών:

  • Απαντάει σε όλα τα είδη ερωτήσεων.
  • Γίνεται κατανοητό και από ανθρώπους που δεν γνωρίζει.
  • Η ομιλία του πλησιάζει περισσότερο σε αυτή των ενηλίκων όσον αφορά τη γραμματική και το συντακτικό.
  • Διηγείται τις εμπειρίες του.

Να αναφέρουμε ότι αρκετοί γονείς συνήθως περιμένουν μέχρι να πάει το παιδί στο σχολείο, ελπίζοντας ότι στο μεταξύ ο λόγος  ή και η ομιλία του θα βελτιωθεί, πράγμα που μερικές φορές συμβαίνει. Αυτό ωστόσο ενέχει κινδύνους. Σε περιπτώσεις που ο λόγος είναι φτωχός και η ομιλία μη κατανοητή, το παιδί ίσως να μην μπορεί να προσαρμοστεί στις απαιτήσεις του σχολείου, με επακόλουθες δυσκολίες στις σχέσεις του με τους συμμαθητές του αλλά και με την οικογένεια του. Σε κάποιες περιπτώσεις, μάλιστα, το παιδί καταλήγει να παρουσιάζει ψυχοσυναισθηματικές δυσκολίες. Συνήθως, η οικογένεια συμβουλεύεται τον ειδικό, όταν το παιδί βρίσκεται σε ηλικία 4 έως  8 ετών. Αρχίζουμε να ανησυχούμε για καθυστέρηση στο λόγο ή και στην ομιλία, όταν το παιδί δεν λέει πολλά πράγματα στα 3 του χρόνια.

Ένα αρκετό υψηλό ποσοστό παιδιών και στη χώρα μας παρουσιάζει διαταραχές στο λόγο ή και στην ομιλία. Αυτές οι διαταραχές μπορεί να οφείλονται σε γενικότερη αναπτυξιακή καθυστέρηση και σε προβλήματα που αφορούν αποκλειστικά τη λειτουργία του λόγου, όπως αναπτυξιακή καθυστέρηση λόγου, διαταραχές στην άρθρωση, τραυλισμός, βαρηκοΐα ή συναισθηματικές διαταραχές  κ.λπ.

Οι γονείς θα πρέπει να ανησυχούν όταν…

  • Παρατηρούν ότι το παιδί τους, κατά τη διάρκεια του πρώτου χρόνου της ζωής του, δεν ανταποκρίνεται στους θορύβους του περιβάλλοντος ή παραμένει πολύ ήσυχο, ή δεν επαναλαμβάνει συλλαβές όπως «μα-μα» ή «μπα- μπα» κ.λπ.
    • Περνά τους 18 μήνες χωρίς να έχει αρχίσει να μιλάει.
    • Στους 24 μήνες δεν ανταποκρίνεται συνειδητά με «ναι» ή «όχι» ή χρησιμοποιεί μόνο 2-3 λέξεις δυσνόητες ή δεν τις χρησιμοποιεί πάντοτε με τον ίδιο τρόπο.
    • Στα 3 του δεν λέει πολλές λέξεις ή μιλά μωρουδίστικα.
    • Όταν στα 4 χρόνια του η ομιλία του δεν γίνεται κατανοητή από τους άλλους ή δεν προφέρει σωστά όλα τα σύμφωνα.
    • Συνεχίζει να τραυλίζει μετά τα 4 χρόνια.

 

Η σοβαρότητα του προβλήματος εξαρτάται από πολλούς  παράγοντες και μπορεί να κυμαίνεται από ήπια δυσκολία κατά την οποία οι προτάσεις του παιδιού είναι ελλιπείς  ή λανθασμένες (λανθασμένη χρήση προσώπου, χρόνου, αριθμού, έλλειψη συνδετικών λέξεων, κλπ.) εως βαρειά στην οποία εμπλέκονται και η εκφραστική  ικανότητα και η κατανόηση της ομιλίας των άλλων (αντιληπτική κι εκφραστική δυσφασία).

Τι είναι η Λογοθεραπεία

Η επιστήμη της λογοθεραπείας, είναι η επιστήμη της παθολογίας του λόγου και της επικοινωνίας και ασχολείται με την πρόληψη, διάγνωση, θεραπεία και έρευνα των διαταραχών επικοινωνίας δηλαδή των διαταραχών του λόγου, της φωνής, της ομιλίας και της επικοινωνίας  σε παιδιά και σε ενήλικες.

Ποιος είναι ο λογοθεραπευτής

Λογοθεραπευτής είναι ο επιστήμονας που έχει την πανεπιστημιακού επιπέδου θεωρητική και κλινική εκπαίδευση για να ασκεί την επιστήμη της παθολογίας του λόγου και της επικοινωνίας.

Ο λογοθεραπευτής χρησιμοποιεί μεθόδους και δοκιμασίες (tests) και σε ορισμένες περιπτώσεις ηλεκτρονικά όργανα για

  • να προσδιορίσει μια διαταραχή, την πρόγνωσή της και τις συνολικές θεραπευτικές ανάγκες του ενηλίκου ή του παιδιού.

 

Κατόπιν,

  • ενημερώνει τους γονείς ή τον ενήλικο για το είδος του προβλήματος, την πρόγνωσή του και τον απαιτούμενο χρόνο θεραπείας.
  • συμβουλεύει και υποστηρίζει τους γονείς ή τον ενήλικο για την πρόληψη μιας διαταραχής ή κατά την διάρκεια της θεραπείας.
  • θέτει προτεραιότητες, εκπονεί, εφαρμόζει, αναπτύσσει και αξιολογεί προγράμματα θεραπείας και παρακολουθεί την εξέλιξη της θεραπείας.
  • συνεργάζεται στενά με τις άλλες ειδικότητες που παρακολουθούν  το περιστατικό.
  • αποφασίζει για την διακοπή  ή τη συνέχιση της θεραπείας.

 

Πότε ένα παιδί χρειάζεται λογοθεραπεία:

Εάν το παιδί σας παρουσιάζει μια από τις παρακάτω δυσκολίες τότε θα ήταν καλό να απευθυνθείτε σε ένα λογοθεραπευτή για να ελεγχθεί το στάδιο γλωσσικής ανάπτυξης του παιδιού:

Λόγος (γλωσσική έκφραση και κατανόηση):

  • δυσκολεύεται να σχηματίσει προτάσεις
  • δεν καταφέρνει να εκφράσει τις σκέψεις του με τις σωστές λέξεις
  • δυσκολεύεται να περιγράψει απλά γεγονότα
  • κάνει γραμματικά και εκφραστικά λάθη
  • δυσκολεύεται να ξεκινήσει και να διατηρήσει μια συζήτηση
  • δυσκολεύεται να κατανοήσει σύνθετες προτάσεις ή οδηγίες

 

Άρθρωση/Ομιλία (Καθαρότητα Ομιλίας):

  • μπερδεύει ήχους μέσα σε μια λέξη
  • δυσκολεύεται να αρθρώσει σωστά κάποιους ήχους (π.χ.: ρ/σ)
  • παραλείπει ήχους μέσα σε μια λέξη

 

Ροή Ομιλίας (τραυλισμός):

  • αδυνατεί να ξεκινήσει τη φράση του
  • επαναλαμβάνει συλλαβές ή ήχους
  • κολλάει σε συγκεκριμένους ήχους
  • επιμηκύνει συλλαβές ή ήχους
  • παρουσιάζει τίκ

Η πρώιμη διάγνωση και η έγκαιρη παρέμβαση προβλημάτων λόγου, άρθρωσης, ομιλίας και του μαθησιακού, ψυχολογικού και κοινωνικού τομέα, αποτελούν τους βασικούς άξονες της λειτουργίας της λογοθεραπείας όλα αυτά τα χρόνια.

Πώς να ενθαρρύνετε την ανάπτυξη του λόγου και της ομιλίας του παιδιού σας

Παιδιά ηλικίας 2 - 4 ετών

Τα περισσότερα παιδιά αυτής της ηλικίας χρησιμοποιούν προτάσεις μίας – δύο λέξεων και μικρούς συνδυασμούς όπως «θέλω νερό», «μπαμπάς έφυγε», «μωρό κοιμάται». Χρησιμοποιήστε κατάλληλη ομιλία η οποία να είναι απλή και καθαρή ώστε να μπορεί το παιδί να σας μιμηθεί. Επαναλαμβάνοντας ότι λέει το παιδί σας, υποδηλώνετε ότι καταλαβαίνετε. Επεκτείνετε τις φράσεις π.χ. «θέλεις γάλα», «έχω γάλα»,  «θέλεις να πάμε βόλτα», «σε λίγο θα πάμε βόλτα στο πάρκο», κ.α.
Το ξεφύλλισμα πολύχρωμων παραμυθιών και βιβλίων είναι μία ευχάριστη ασχολία. Φτιάξτε ένα άλμπουμ με αγαπημένες φωτογραφίες από αγαπημένα ή οικεία πράγματα, χωρίστε τα σε κατηγορίες όπως για παράδειγμα παιχνίδια που παίζουμε, φαγητά που τρώμε, ζώα του δάσους, κλπ. Βοηθήστε το παιδί σας να κατανοεί και να ρωτάει ερωτήσεις. Παίξτε το παιχνίδι «ναι-όχι». Κάντε ερωτήσεις που έχουν τη δυνατότητα επιλογής όπως για παράδειγμα «θέλεις ένα μήλο ή ένα πορτοκάλι;», «θέλεις να φορέσεις το κόκκινο ή το μπλε σου πουκάμισο;».
Διευρύνετε το λεξιλόγιό του. Ονομάστε τα διάφορα μέρη του σώματος και το τι μπορεί να κάνει κανείς με αυτά «αυτή είναι η μύτη μου, με τη μύτη μας μπορούμε να μυρίσουμε λουλούδια, γλυκά, ποπ-κορν και σαπούνι». Τραγουδάτε απλά τραγούδια για να μάθει το ρυθμό της ομιλίας. Τοποθετήστε παρόμοια αντικείμενα σε ένα δοχείο και πείτε στο παιδί να βγάζει ένα αντικείμενο και να σας λέει πώς το λέμε και πώς το χρησιμοποιούμε «αυτή είναι η μπάλα μου και παίζω μαζί της». Χρησιμοποιήστε φωτογραφίες γνωστών σας ανθρώπων και τόπων και εξηγήστε του τι συνέβη όταν βγάλατε τη φωτογραφία ή φτιάξτε μια καινούργια ιστορία.


Παιδιά ηλικίας 4 - 6 ετών
Να δίνετε προσοχή στο παιδί σας όταν σας μιλάει. Βεβαιωθείτε ότι σας προσέχει όταν του μιλάτε. Καθώς το παιδί μαθαίνει νέες λέξεις, η προφορά ους ίσως να μην είναι σωστή. Εκτιμήστε την προσπάθειά του και ενθαρρύνετέ το να πάντοτε. Δείξτε του ότι καταλάβατε τη λέξη ή τη φράση του ικανοποιώντας την απαίτησή του όταν αυτό είναι δυνατό. Κάντε παύσεις ενδιάμεσα στην ομιλία σας. Αυτό δίνει την ευκαιρία στο παιδί να συνεχίσει αυτό τη συζήτηση.
Βοηθήστε το να αναπτύξει ακόμη πιο σύνθετο λεξιλόγιο. Χρησιμοποιήστε μια καινούργια λέξη, εξηγώντας τον ορισμό της ή χρησιμοποιήστε τη σε μια φράση η οποία είναι εύκολα κατανοητή. Μιλήστε του για πιο αφηρημένες έννοιες π.χ. «πρώτος, μεσαίος, τελευταίος, αριστερά, δεξιά» ή ακόμα και αντίθετες έννοιες «πάνω-κάτω, ανοίγω-κλείνω». Ενθαρρύνετε το να κάνει μία απλή περιγραφή ή να αναγνωρίσει τι είναι αυτό που εσείς περιγράφετε «το χρησιμοποιούμε για να σκουπίσουμε το πάτωμα (σκούπα)», «Είναι κρύο, γλυκό και καλό επιδόρπιο. Μου αρέσει η φράουλα (παγωτό)»
Βοηθήστε το να ταξινομεί παρόμοια αντικείμενα ή αντικείμενα τα οποία δεν ανήκουν στην ίδια κατηγορία. Ένα παπούτσι δεν πάει μαζί με ένα μήλο και ένα πορτοκάλι γιατί δεν μπορείς να το φας. Δεν είναι στρογγυλό και δεν είναι φρούτο. Βοηθήστε το παιδί σας να ακολουθεί πολύπλοκες εντολές όπως «Πήγαινε στο δωμάτιό σου και φέρε το βιβλίο σου από το δεύτερο συρτάρι του γραφείου σου».
Ακολουθήστε τις οδηγίες του όταν παίζετε και φτιάχνει ένα σπιτάκι, ένα πύργο με τουβλάκια. Παίξτε παιχνίδια με το παιδί σας όπως το «σπίτι». Αλλάξτε ρόλους στην οικογένεια προσποιούμενοι πως εσείς είστε το παιδί. Μιλήστε του για τα διάφορα δωμάτια του σπιτιού και τη διαφορετική επίπλωση του καθενός.
Η τηλεόραση μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί ως ένα εργαλείο μάθησης. Μιλήστε στο παιδί σας γι’ αυτό που βλέπει. Προκαλέστε το να μαντέψει τι θα συμβεί στη συνέχεια. Μιλήστε του για τους χαρακτήρες. Είναι χαρούμενοι ή λυπημένοι; Ρωτήστε το παιδί σας να σας πει τι έγινε στην ιστορία που παρακολούθησε.
Εκμεταλλευτείτε τις καθημερινές δραστηριότητες. Για παράδειγμα όταν σας βοηθάει στην κουζίνα ενθαρρύνετε το να ονομάζει τα αντικείμενα που χρησιμοποιείτε. Συζητήστε για τα φαγητά που φτιάχνετε, το χρώμα τους, τη γεύση τους, την υφή τους. Από πού προέρχεται το φαγητό, ποιο σου αρέσει, ποιος θα καθαρίσει; Δώστε έμφαση στα επιρρήματα θέσεως και στις προθέσεις ζητώντας του να βάλει τη χαρτοπετσέτα πάνω στο τραπέζι, στα γόνατα ή κάτω από το κουτάλι. Ενώ ψωνίζετε συζητήστε μαζί του τι θα αγοράσετε, πόσα πράγματα χρειάζεστε και τι θα κάνετε. Συζητήστε το μέγεθος (μικρό – μεγάλο), το σχήμα (μακρύ-στρογγυλό-τετράγωνο) και το βάρος (ελαφρύ-βαρύ) της συσκευασίας.

 

ΑΝΝΑ ΘΕΟΔΟΥΛΟΥ                  

ΛΟΓΟΠΑΘΟΛΟΓΟΣ – ΛΟΓΟΘΕΡΑΠΕΥΤΡΙΑ ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΟΣ

 

B.Sc. (Hons.), M.Sc., M.R.C.S.L.T